Perbezaan utama antara Stateless (Orang Tanpa Kerakyatan) dan Pendatang Tanpa Izin (PATI), khususnya dalam konteks Sabah, terletak pada status kewarganegaraan dan cara kehadiran mereka di negara ini.
Berikut adalah perincian perbezaannya:
| Ciri-ciri | Stateless (Orang Tanpa Kerakyatan) | Pendatang Tanpa Izin (PATI) |
|---|---|---|
| Definisi Asas | Seseorang yang tidak diiktiraf sebagai warganegara oleh mana-mana negara di bawah operasi undang-undang negara tersebut. | Seseorang yang memasuki atau tinggal di sesebuah negara (Malaysia/Sabah) tanpa kebenaran sah atau melanggar syarat-syarat pas/permit yang dibenarkan. |
| Isu Utama | Kewarganegaraan (mereka tidak mempunyai kerakyatan rasmi dari mana-mana negara). | Imigresen (mereka melanggar undang-undang imigresen negara). |
| Asal Usul Isu di Sabah | Seringkali melibatkan individu yang dilahirkan dan dibesarkan di Malaysia, tetapi status kewarganegaraan mereka tidak dapat ditentukan kerana masalah pendaftaran kelahiran lewat, ibu bapa tanpa dokumen, atau mewarisi status stateless. Contoh komuniti Bajau Laut atau anak-anak migran yang lahir di Sabah. | Melibatkan warga asing dari negara lain (seperti Filipina, Indonesia) yang memasuki Sabah secara haram (melalui jalan tidak sah) atau tinggal melebihi tempoh sah pas/permit mereka. |
| Tindakan Undang-undang | Isu ini lebih kepada prosedur kewarganegaraan dan hak asasi manusia (kerana tiada negara yang bertanggungjawab). Proses penyelesaian melibatkan permohonan kewarganegaraan melalui Perlembagaan Persekutuan, walaupun proses ini sukar. | Dikenakan tindakan di bawah Akta Imigresen 1959/63, yang boleh menyebabkan denda, penjara, dan dihantar pulang (deportasi) ke negara asal mereka. |
| Dokumen | Tidak mempunyai dokumen kewarganegaraan (MyKad/Pasport) dari mana-mana negara, menyebabkan mereka dinafikan hak asas. | Tidak mempunyai dokumen perjalanan/imigresen yang sah untuk berada atau bekerja di negara ini pada masa tersebut. |
📌 Ringkasan Penting
* Stateless bererti tiada negara. Mereka bukan warganegara Malaysia, tetapi juga bukan warganegara negara lain. Masalah mereka adalah ketiadaan pengiktirafan sebagai warganegara.
* PATI bererti melanggar undang-undang Imigresen. Mereka secara teknikalnya adalah warganegara negara lain, tetapi berada di Malaysia secara tidak sah. Masalah mereka adalah status keberadaan yang menyalahi undang-undang.
Kedua-dua isu ini merupakan cabaran yang kompleks di Sabah dan memerlukan pendekatan yang berbeza, memandangkan Stateless melibatkan aspek kemanusiaan dan hak asasi, manakala PATI adalah isu penguatkuasaan sempadan dan imigresen.
Isu stateless (tiada kerakyatan) di Sabah merupakan masalah yang berakar umbi dan sukar diselesaikan kerana melibatkan aspek undang-undang, sejarah migrasi, dan isu kemanusiaan.
Berikut adalah beberapa usaha utama yang telah dan sedang dijalankan untuk menangani isu stateless di Sabah:
🛠️ Usaha Menangani Isu Stateless di Sabah
1. Jawatankuasa Peringkat Kebangsaan
Kerajaan telah menubuhkan beberapa jawatankuasa khas bagi menyiasat dan mencadangkan penyelesaian. Salah satu yang paling penting ialah:
* Jawatankuasa Khas Kabinet Mengenai Status Kewarganegaraan di Sabah dan Sarawak: Jawatankuasa ini ditubuhkan untuk menyelaraskan dan mempercepatkan permohonan kewarganegaraan, terutamanya bagi kanak-kanak yang tiada dokumen sah tetapi lahir di Malaysia dan mempunyai sekurang-kurangnya seorang ibu bapa warganegara Malaysia.
2. Mempercepatkan Proses Permohonan Kewarganegaraan
Kementerian Dalam Negeri (KDN) dan Jabatan Pendaftaran Negara (JPN) telah mengambil langkah untuk memproses permohonan kewarganegaraan di bawah Perkara 15A Perlembagaan Persekutuan:
* Penyelesaian Backlog: Usaha dijalankan untuk mengurangkan timbunan permohonan yang tertangguh sekian lama.
* Program Khas JPN: Kadangkala, JPN mengadakan program khas di kawasan-kawasan pedalaman untuk membantu komuniti stateless membuat permohonan dokumen pengenalan diri atau pendaftaran kelahiran lewat. Ini membantu mereka mendapatkan sijil lahir, yang merupakan langkah pertama ke arah permohonan kewarganegaraan.
3. Isu Pendaftaran Kelahiran Lewat
Banyak individu stateless di Sabah adalah kanak-kanak yang tidak didaftarkan kelahirannya tepat pada masanya (atau tidak didaftarkan langsung) kerana:
* Ibu bapa tiada dokumen.
* Kekangan logistik di kawasan terpencil.
Usaha telah dibuat untuk:
* Membantu pendaftaran kelahiran lewat (Sijil Lahir) untuk memastikan kanak-kanak ini mempunyai bukti tempat dan tarikh lahir, walaupun status kewarganegaraannya masih stateless buat sementara waktu.
4. Pendidikan dan Kesihatan (Isu Kemanusiaan)
Walaupun proses mendapatkan kewarganegaraan mengambil masa yang lama, usaha kemanusiaan dijalankan bagi memastikan hak asas mereka tidak dinafikan sepenuhnya:
* Sekolah Alternatif/NGO: Beberapa NGO dan badan bukan kerajaan bekerjasama dengan komuniti untuk menyediakan sekolah alternatif atau Pusat Pembelajaran Komuniti bagi kanak-kanak stateless (cth: Bajau Laut) yang tidak dapat memasuki sistem pendidikan kebangsaan secara rasmi.
* Perkhidmatan Kesihatan: Akses kepada perkhidmatan kesihatan asas sering diberikan atas dasar kemanusiaan.
5. Cadangan Penambahbaikan Dasar
Terdapat perbincangan berterusan untuk mengkaji semula dan meminda undang-undang berkaitan, khususnya bagi kes-kes di mana:
* Kanak-kanak yang dilahirkan oleh ibu warganegara Malaysia (tetapi bapa bukan warganegara) di luar negara, atau
* Kanak-kanak yang lahir di Malaysia dengan ibu bapa yang tidak berdokumen, tetapi telah tinggal di negara ini sepanjang hayat mereka.
> Nota Penting: Isu stateless ini berbeza daripada isu Pendatang Tanpa Izin (PATI) yang melibatkan deportasi. Penyelesaian stateless adalah mengenai menentukan dan memberikan status kewarganegaraan mengikut undang-undang dan Perlembagaan Persekutuan.
Isu stateless di Sabah menghadapi pelbagai cabaran yang kompleks, melibatkan aspek perundangan, pentadbiran, sejarah, dan sosial.
Berikut adalah cabaran-cabaran utama dalam menyelesaikan masalah stateless di Sabah:
🛑 Cabaran Utama Menyelesaikan Isu Stateless di Sabah
1. Cabaran Perundangan dan Bukti (Legal and Evidential Hurdles)
* Beban Pembuktian Tinggi: Untuk mendapatkan kewarganegaraan di bawah Perkara 15A Perlembagaan Persekutuan (melalui pendaftaran), pemohon perlu menyediakan bukti yang kukuh mengenai kelahiran, ibu bapa, dan hubungan mereka dengan negara. Individu stateless selalunya tidak mempunyai sijil lahir, dokumen perkahwinan ibu bapa, atau dokumen pengenalan diri yang sah untuk menyokong permohonan mereka.
* Definisi "Tempat Tinggal Tetap": Undang-undang kewarganegaraan mempunyai syarat yang ketat mengenai tempoh menetap (residency) dan niat untuk tinggal secara kekal, yang sukar dipenuhi atau dibuktikan oleh komuniti stateless yang mungkin hidup berpindah-randah (contoh: Bajau Laut).
* Isu Ibu Bapa Tanpa Dokumen: Dalam kebanyakan kes, status stateless diwarisi kerana ibu bapa atau kedua-dua ibu bapa mereka tiada dokumen yang sah atau bukan warganegara. Undang-undang kewarganegaraan Malaysia secara historis memberikan keutamaan kepada status bapa dalam menentukan kewarganegaraan anak, menyebabkan isu rumit jika bapa tiada dokumen.
2. Cabaran Pentadbiran dan Logistik
* Proses Permohonan yang Panjang: Proses permohonan kewarganegaraan (terutamanya di bawah Perkara 15A) boleh memakan masa bertahun-tahun kerana ia melibatkan siasatan terperinci oleh agensi seperti Polis Diraja Malaysia (PDRM) dan Jabatan Pendaftaran Negara (JPN), serta memerlukan kelulusan peringkat Menteri.
* Akses dan Jarak: Komuniti stateless sering tinggal di kawasan terpencil seperti pulau-pulau, penempatan setinggan, atau kawasan pedalaman. Ini menyukarkan JPN untuk menjalankan operasi pendaftaran atau pemohon untuk kerap berulang-alik ke pejabat JPN.
3. Cabaran Sosial dan Politik
* Isu Sensitiviti Awam: Pemberian kewarganegaraan kepada sesiapa yang tiada dokumen adalah isu yang sangat sensitif di Sabah, terutamanya selepas penemuan Suruhanjaya Siasatan Diraja (RCI) mengenai pendatang tanpa izin. Terdapat kebimbangan awam yang meluas mengenai penyalahgunaan proses dan implikasi keselamatan/politik.
* Perbezaan antara Stateless dan PATI: Dalam pandangan awam, seringkali terdapat kekeliruan atau penggabungan antara individu stateless (yang lahir dan membesar di sini) dan Pendatang Tanpa Izin (PATI). Ini mewujudkan naratif negatif yang menghalang simpati dan sokongan untuk penyelesaian yang lebih berperikemanusiaan.
* Isu Identiti Komuniti: Bagi komuniti tertentu seperti Bajau Laut, cara hidup tradisional mereka yang sering berpindah-randah menyukarkan JPN untuk mengesahkan alamat dan menjalankan proses biometrik.
4. Cabaran Kewangan dan Hak Asasi
* Kos Kesihatan dan Pendidikan: Walaupun usaha kemanusiaan dijalankan, individu stateless sering dikenakan kadar caj perkhidmatan awam (contoh: kesihatan) yang sama dengan warga asing, menyebabkan beban kewangan yang besar dan menjejaskan kualiti hidup mereka.
* Eksploitasi Pekerjaan: Tanpa dokumen sah, mereka tidak boleh bekerja secara formal, menyebabkan mereka terdedah kepada eksploitasi, gaji rendah, dan bekerja dalam sektor tidak formal yang berbahaya.
Oleh sebab cabaran ini, penyelesaian kepada isu stateless memerlukan kompromi politik yang sensitif dan perubahan dasar yang mengambil kira aspek kemanusiaan tanpa menjejaskan kedaulatan undang-undang imigresen negara.
Terdapat beberapa komuniti utama yang sering dikaitkan dengan status stateless di Sabah. Status mereka berpunca daripada sejarah migrasi yang berbeza-beza, namun kesamaan utama adalah ketiadaan pengiktirafan kewarganegaraan yang sah dari mana-mana negara.
Berikut adalah tiga kategori dan komuniti yang paling menonjol:
👥 Komuniti Utama yang Dikaitkan dengan Status Stateless di Sabah
1. Komuniti Bajau Laut (Sea Gypsies)
* Latar Belakang: Mereka adalah komuniti etnik maritim yang secara tradisional hidup secara nomad di perairan antara Malaysia, Filipina, dan Indonesia. Walaupun telah berada di perairan Sabah selama beberapa generasi, kebanyakan mereka tidak pernah mendaftar kelahiran dan tidak mempunyai kewarganegaraan.
* Punca Stateless:
* Gaya hidup tradisional yang berpindah-randah (di atas perahu atau penempatan air), menyukarkan pendaftaran rasmi.
* Ketiadaan dokumen asal-usul dari mana-mana negara.
* Isu Utama: Mereka dianggap sebagai penduduk perairan tanpa sempadan. Apabila mereka berhijrah ke daratan atau penempatan kekal, mereka menghadapi isu stateless yang menghalang akses kepada pendidikan dan kesihatan.
2. Anak-anak Migran Jangka Panjang
* Latar Belakang: Kanak-kanak yang dilahirkan di Sabah kepada ibu bapa yang merupakan pekerja migran (terutamanya dari Filipina dan Indonesia) tetapi ibu bapa tersebut tidak mempunyai dokumen yang sah atau permit yang telah tamat tempoh.
* Punca Stateless:
* Ibu bapa tidak mendaftarkan kelahiran anak kerana takut ditangkap oleh pihak berkuasa imigresen.
* Kanak-kanak tidak layak secara automatik menjadi warganegara Malaysia, dan kerana ibu bapa mereka tiada dokumen, mereka juga tidak dapat mendaftarkan anak mereka sebagai warganegara negara asal ibu bapa.
* Isu Utama: Walaupun dilahirkan di Sabah, mereka mewarisi status tanpa dokumen dan stateless, menyebabkan mereka terperangkap tanpa identiti negara dan tanpa hak asas.
3. Generasi Kedua/Ketiga Warga Tanpa Dokumen (Long-Term Residents)
* Latar Belakang: Ini termasuk individu yang berketurunan imigran lama yang telah tinggal di Sabah selama beberapa generasi (mungkin sejak era kolonial atau selepas itu), tetapi permohonan kewarganegaraan mereka tidak pernah diselesaikan atau dokumen asal mereka hilang.
* Punca Stateless:
* Kegagalan atau kelewatan pendaftaran kelahiran pada tahun-tahun awal.
* Kesilapan pentadbiran atau kehilangan rekod sejarah.
* Perkahwinan antara warga tempatan dengan individu tanpa dokumen yang menyebabkan kekeliruan status keturunan.
* Isu Utama: Mereka mempunyai ikatan kuat dengan Sabah (iaitu rumah mereka), tetapi secara sah, mereka tidak mempunyai status warganegara yang diiktiraf.
Isu stateless ini berbeza dengan PATI, kerana stateless merujuk kepada individu yang tiada tempat untuk dihantar pulang secara sah dan mempunyai tuntutan kemanusiaan yang lebih tinggi untuk dipertimbangkan.
Tiada ulasan:
Catat Ulasan